Super Tuscans: rebelse wijnen in topvorm!

Italianen zijn een trots volk en maken dan ook vooral wijn van een van de vele duizenden inheemse Italiaanse druivenrassen. Zoals in wel meer Europese landen kent het land strikte regels wat betreft het maken van wijn. In bepaalde streken mag je enkel gebruik maken van bepaalde druiven en het hiervan afwijken lijdt tot de ultieme straf voor een wijnboer: het classificeren van de wijn tot ‘tafelwijn’.

Italiaanse wijnclassificatie

De Italiaanse wijnclassificatie van vandaag de dag is opgedeeld in verschillende niveaus. Hoe hoger het niveau des te kleiner het gebied waar de wijnen vandaan mogen komen en hoe strenger de regels en controle van de wijn zijn. Aan de top staat de Denominazione di Origine Controllata e Garantita (DOCG), de meest strikte classificatie met veel regels over de kwaliteit van de wijn.

Daaronder volgt de Denominazione di Origine Controllata (DOC) die waarborgt dat de druiven uit het gebied afkomstig zijn en de wijnmakers zich houden aan bepaalde regels. Gevolgd door het lager toegevoegde Indicazione Geografica Tipica (IGT) dat de herkomst garandeert en onderaan de Vino da Tavola oftewel ’tafelwijn’ voor wijnen die niet aan de classificatie voldoen. Deze indeling was vroeger een stuk minder uitgebreid, maar dat werd op de schop gegooid nadat onder andere een aantal wijnmakers in de omgeving van Chianti in opstand kwamen.

Chianti

In 1963 werden nieuwe wijnbouwregels geïntroduceerd. Het was een antwoord op de grote volumes die werden geproduceerd die ten koste gingen van de kwaliteit. Deze regels zorgde ervoor dat wanneer een wijnboer een bepaalde plaatsaanduiding of druif op zijn fles zette, de druiven voor de wijn voor het merendeel ook echt uit die plek kwamen of van die druif gemaakt werden. De term ‘merendeel’ was hierbij het grote probleem.

Vooral de DOC regels van de wijnen uit Chianti (het bekendste wijngebied van Toscane) zette kwaad bloed bij de wijnboeren uit de streek. De regels stelde dat de wijnen voor maximaal 70% mochten bestaan uit sangiovese (dé druif en trots van Toscane) en verder moest worden aangevuld met witte druiven. Deze toevoeging had, ondanks dat deze gebaseerd was op de wijnmaaktraditie uit het gebied, voornamelijk als doel hogere volumes te kunnen produceren en had alles behalve een verbetering van kwaliteit als gevolg.

In 1971 bracht wijnmaker Mario Incisa della Rochetta van wijnhuis Tenuta San Guido zijn ‘Sassicaia’ uit. Hij gebruikte hiervoor twee druiven die hun oorsprong kenden in de Bordeauxregio: cabernet sauvignon en cabernet franc. Omdat deze druivenrassen in niet waren toegestaan volgens de regels van de DOC, werd deze gedeclassificeerd als tafelwijn. Ook het neefje van de familie Rochetta bracht in 1975 bracht hij een wijn uit die niet voldeed aan de DOC regels. Sangiovese werd hierbij aangevuld met de zogenoemde ‘internationale druivenrassen’ cabernet sauvignon, cabernet franc en merlot. Gelukkig werd deze wijn herkend door de wijnpers en gedoopt met de geuzennaam ‘Super Tuscan’.

In 1978 organiseerde het wijnmagazine Decanter een proeverij van Bordeauxwijnen waarbij alles blind geproefd werd. Één van deze ‘Bordeauxwijnen’ was Sassicaia en kreeg lovende reviews. Hét bewijs voor de topkwaliteit van de Super Tuscans!

Gigantische gevolgen

In de jaren erna volgde veel wijnmakers dit voorbeeld: de een maakte wijn van 100% merlot, de ander van 100% sangiovese en sommigen gingen voor blends van al het hiervoor genoemde. Allemaal tartte zij hetzelfde lot: tafelwijn. De Italiaanse wijnwetgevers waren hier niet blij mee. De kwaliteit van de wijnen was ontzettend hoog maar toch werden deze lager geclassificeerd dan andere wijnen uit de streek. Dat haalt het aanzien van zo’n classificatiesysteem toch wel behoorlijk naar beneden. 

Dit rebelse gedrag bracht veel teweeg in de Italiaanse wijnwereld en het classificatie in Toscane werd flink op de kop gezet: internationale druivenrassen werden toegestaan in de Chianti DOC en er ontstond een hogere classificatie genaamd ‘Chianti Classico DOCG’. Hierin werd het toevoegen van witte druiven aan de wijn verboden. Er werd een extra categorie tussen de DOC en tafelwijn toegevoegd: Indicazione Geografica Tipica (IGT) waarin veel ‘Super Tuscans’ onder werden geclassificeerd.

Voor Tenuta San Guido eindigt het verhaal daar niet. Dit zeer gerenommeerde wijnhuis ontving als enige in heel Italië(!) zijn eigen DOC status in 2013 waarin wordt gesteld dat alleen zij wijnen onder de naam Sassicaia mogen maken én dat deze moeten bestaan uit tenminste 80% cabernet sauvignon.

Hoe herken je zo’n ‘Super Tuscan’?

De term ‘Super Tuscan’ kom je eigenlijk niet tegen op de fles en het kan dus lastig zijn deze te herkennen. De trendsetters op dit gebied zoals Sassicaia en Tignanello zijn ondertussen ontzettend kostbaar geworden en dus niet voor iedereen even toegankelijk. Binnen de IGT Toscane zitten een heleboel ‘Super Tuscans’, maar de kwaliteit hiervan is redelijk all over the place. Het gebied Bolgheri, het gebied waar ook Sassicaia vandaan komt, heeft ook zijn eigen DOC benaming ontvangen. Hierin is het gebruik van een aantal internationale druivenrassen verplicht én moet de wijn tenminste 2 jaar ouderen voordat deze wordt verkocht. Dit zijn veelal Super Tuscans van een prima tot hoge kwaliteit en redelijk betaalbaar.

Informatiebronnen:

• www.winemag.com
• Het boek ‘The World Atlas of Wine’ van Hugh Johnson & Jancis Robinson
• www.winefolly.com
• The Unknown Winecaster