Levendige energie in de Elzas

De Elzas is dé Franse wijnregio voor Riesling. Deze noordelijke regio van Frankrijk is gesitueerd langs de Vogezen, een bergketen die als een schild fungeert tegen regen en andere neerslag waardoor de Elzas de regio in Frankrijk is met de op één na minste neerslag (400-500 mm) per jaar*. Het levert wijnen op met een uniek Elzasser karakter. In zijn eerste artikel voor Kelderpraat duikt Benjamin Roelfs onder in het biodynamische karakter van zijn favoriete wijnregio.

^{*Op één staat de Franse Rivièra, verantwoordelijk voor de rosé gris wijnen, met net geen 400mm per jaar.}

Rieslingwalhalla

Dit rieslingwalhalla kent ook een diversiteit aan andere druivenrassen. Welgeteld zeven variëteiten mogen binnen de AOC Alsace gebruikt worden. Buiten Riesling zijn dit Gewurztraminer, Muscat, Pinot Noir, Pinot Blanc, Pinot Gris en Sylvaner. Voor crémant mag er ook Chardonnay verbouwd worden, en in de kleine appellatie van Klevener, de Heiligenstein, kennen we nog de druif Savagnin Rosé (ook wel bekend als Traminer, de voorvader van Gewurztraminer). Daarnaast verbouwen een paar wijnboeren vanuit historisch oogpunt ook nog Chasselas en Auxerrois (lijkt op Pinot Blanc), en zijn er een aantal producenten, zoals Domaine Muré, met Syrah aan de slag gegaan. ‘Dankzij’ klimaatverandering is het namelijk warm genoeg om de koning van de Rhône vallei aan te planten in de Elzas.

Elzasser terroir

Waar de Elzas ook bekend ofwel geroemd voor is, is haar unieke terroir. Terroir is een unieke combinatie omgevingsfactoren waarbij de bodem vaak het meest wordt besproken. In de Elzas vinden we een heuse mozaïek aan bodemsoorten, waarvan de oorsprong miljoenen jaren terug ligt. Zo’n 150 miljoen jaar geleden lag de zee over de regio en ‘korter’ geleden, ongeveer 50 miljoen jaar geleden, zakte de bergketen langs de Rhijn in elkaar waardoor de huidige Rhijnvlakte ontstond. Deze verschuivingen zorgen voor een unieke combinatie aan bodemsoorten en een eigenzinnig terroir.

Iets wat wellicht minder bekend is, maar wel zeer interessant aan de Elzas, is dat de regio marktleider is in het aandeel van biodynamische wijnboeren. Van de totaal 15.500 hectaren aan wijngaarden in de Elzas, is 880 hectaren biodynamisch verbouwd(!). Dat is ongeveer 5,6% van het totale wijngaardenarsenaal, terwijl in de rest van Frankrijk ongeveer 1,3% van de wijngaarden biodynamisch is. Daarbij wordt maar liefst 16,5% (2550 hectaren) van de wijngaarden biologisch verbouwd.

Wat is biodynamische wijnbouw?

Het woord biodynamisch is een afleiding vanuit het Griekse Bios Dynamis. Hierin betekent Bios leven en Dynamis energie. Vanuit deze vertaling valt te begrijpen dat er gewerkt wordt in overeenstemming met de energieën die het leven mogelijk maken op deze aarde, maar ook alles eromheen. Daarbij is er veel aandacht voor de zon, de maan, planeten, water, zuurstof en in het bijzonder flora en fauna. Het doel van biodynamisch is om de gezondheid van de grond, plant en het eindproduct te optimaliseren. Bij het oogsten gebruikt de wijnboer dan ook de hemelkaart om te zien welke planeet optimaal invloed zou kunnen hebben op de kwaliteit van de druiven, mede hierdoor staan veel wijnboeren ’s nachts te oogsten. Biodynamische landbouw is bedacht door de Oostenrijker Rudolf Steiner, die de methode in de 20^e eeuw ontwikkelde.

Biodynamisch in de Elzas

Bij biodynamische wijnbouw zijn er meer risico’s dan bij conventionele wijnbouw, want je mag niet besproeien met bepaalde chemicaliën waardoor de wijnstokken eerder vatbaar zijn voor allerlei schimmelziekten. De Elzas is daarom een fijne plek voor biodynamische wijnbouw omdat het hier, met de lage regenval, relatief droog is. De droogte helpt om het risico van schimmels te beperken en hierdoor hoeft de wijnboer minder in te grijpen in de wijngaard. Een klein, maar zeker niet onbelangrijk, detail is dat Riesling vaak goed geschikt is voor biodynamische wijnbouw. De rieslingdruif kan namelijk wel tegen een stootje en heeft als bijkomend geluk dat hij behoorlijk terroirgevoelig is, dat wil zeggen dat hij gemakkelijk verschillen in herkomst laat terugkomen in de smaak. Laat dit druivenras nu ook de meest aangeplante druif van de Elzas zijn! Veel Grand Crus van de Elzas worden dan ook biodynamisch verbouwd, met een optimale expressie van het druivenras en het unieke terroir van de (sub)regio als gevolg.

Het helpt dat biologische wijnbouw al een langere tijd bekend en geliefd was onder wijnboeren uit de Elzas. De wijnboeren die hierna door wilden naar biodynamisch, hoefden een minder grote stap te maken dan conventionele wijnboeren die overstappen naar biodynamisch. Ook de Elzas kent de gevolgen van klimaatverandering. Dit heeft er onder andere voor gezorgd dat de kwaliteit van lastiger te verbouwen druiven, zoals bijvoorbeeld Pinot Noir, zeer sterk aan het groeien is, maar heeft er ook voor gezorgd dat een aantal op het zuiden gerichte wijngaarden nog droger en warmer worden waardoor het lastiger wordt om er kwaliteitswijn te verbouwen.

Door de methode van Rudolf Steiner kan er ook optimaal gebruikt worden van de positieve effecten van de bodemsoorten van de Elzas. Wat ik hiermee probeer te zeggen is dat de druivenstokken beter kunnen zoeken naar waterbronnen in de grond en de voedingstoffen optimaal naar de druiven kunnen gaan. Ook zoeken veel wijnboeren in de Elzas nu naar noord gerichte wijngaarden om voor de toekomstige generatie ook wijnbouw mogelijk te houden.

Benjamins biodynamische wijnhuis tips

Achillée – Scherwiller
Jean en Pierre Dietrich maken werkelijk prachtige wijnen in een mooi wijnhuis met uitzicht op Chateau Ortenbourg en de Rittersberg.

Jean-Paul Schmitt – Scherwiller
Bernd Kopenhoefer is een man met uitstekende smaak en skills in het maken van wijn. Voornamelijk zijn wijnen van de Rittersberg komen, zijn van uitstekende kwaliteit.

Domaine Albert Mann – Wettolsheim
Is inmiddels één van de groeiende sterren van de Elzas

Domaine Sylvie Spielmann – Bergheim
Maakt top kwaliteit Crémant d’Alsace!

En er zijn nog zó veel uitstekende Elzas wijnboeren die biodynamisch werken.

Kortom, biodynamisch kan je écht niet omheen in de Elzas! En met een goede reden!